Đây là phát biểu của Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng chống bệnh sởi, diễn ra vào chiều ngày 15/3/2025 do Bộ Y tế tổ chức. Hội nghị được kết nối trực tuyến với 63 tỉnh, thành phố của cả nước.
Tình hình dịch bệnh sởi trên thế giới và tại Việt Nam:
Theo báo cáo của Bộ Y tế, tình hình bệnh sởi trên thế giới đang có xu hướng gia tăng sau đại dịch COVID-19. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có hơn 10 triệu ca mắc sởi trên toàn cầu trong năm 2023. Tính đến năm 2024, đã có 184 quốc gia ghi nhận các trường hợp mắc sởi. Nguyên nhân chính được xác định là do tỷ lệ tiêm vắc xin thấp, chỉ đạt 80% hoặc thấp hơn.
Tại Việt Nam, biến đổi khí hậu đang làm cho tình hình dịch bệnh ngày càng diễn biến phức tạp và khó lường. Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước đã ghi nhận rải rác gần 40.000 trường hợp nghi mắc sởi tại 63 tỉnh, thành phố. Trong số đó, gần 3.500 trường hợp dương tính với sởi đã được xác nhận tại 61 tỉnh, thành phố. Đáng lo ngại, đã có 5 trường hợp tử vong liên quan đến bệnh sởi. Tình hình dịch bệnh tập trung chủ yếu ở khu vực miền Nam (57%), miền Trung (19,2%), miền Bắc (15,1%) và Tây Nguyên (8,7%).
Tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, từ ngày 01/01/2025 đến ngày 15/03/2025, toàn tỉnh đã ghi nhận 1.028 trường hợp sốt phát ban nghi mắc sởi, tăng 1.025 trường hợp so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, tỉnh chưa ghi nhận trường hợp tử vong nào.
Đặc điểm và nguy cơ lây lan của bệnh sởi:
Theo các chuyên gia, bệnh sởi lây truyền rất nhanh qua đường hô hấp. 90% người chưa có miễn dịch sẽ mắc bệnh nếu tiếp xúc gần với bệnh nhân sởi. Trung bình, một người mắc bệnh có thể lây cho 12-18 người khác. Để cắt đứt sự lây truyền, miễn dịch cộng đồng cần đạt ít nhất 95%.
Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, khô loét giác mạc mắt, thậm chí có thể viêm não dễ dẫn đến tử vong, bệnh đặc biệt nghiêm trọng ở trẻ nhỏ, trẻ suy dinh dưỡng.
Hiệu quả của việc tiêm vắc xin sởi:
Việc tiêm vắc xin sởi đã được đưa vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng tại Việt Nam từ tháng 10 năm 1985. Sau 40 năm triển khai, tỷ lệ mắc sởi đã giảm rõ rệt, từ 112,8/100.000 dân năm 1986 xuống còn 29,8/100.000 dân năm 2010. Sau chiến dịch tiêm vắc xin sởi cho trẻ từ 1-5 tuổi trên toàn quốc vào cuối năm 2010, tỷ lệ mắc sởi tiếp tục giảm trong giai đoạn 2010-2012. Tuy nhiên, dịch sởi vẫn bùng phát theo chu kỳ khoảng 5 năm, với các đợt dịch vào năm 2014-2015, 2019-2020 và hiện tại là năm 2024-2025.
Nỗ lực của Bộ Y tế và các địa phương:
Mặc dù số ca mắc sởi đã giảm so với giai đoạn trước, nhưng theo chu kỳ 5 năm, dịch sởi vẫn có nguy cơ bùng phát. Trong năm 2024, Bộ Y tế đã ban hành nhiều văn bản và công điện triển khai chiến dịch tiêm vắc xin sởi, bao gồm cả tiêm thường xuyên trong chương trình tiêm chủng mở rộng và tiêm bổ sung cho các nhóm đối tượng khác. Tuy nhiên, tỷ lệ tiêm chủng ở một số khu vực vẫn còn thấp, dưới 90%, dẫn đến tình trạng tích lũy trẻ chưa được tiêm chủng và không có miễn dịch. Đây là một yếu tố quan trọng dẫn đến sự bùng phát dịch bệnh trong năm 2024-2025.
Trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, Bộ Y tế đã chủ động triển khai nhiều biện pháp phòng chống dịch. Bộ Y tế đã ban hành các kế hoạch phòng chống dịch bệnh và triển khai chiến dịch tiêm chủng vắc xin sởi cho trẻ từ 1-10 tuổi và các nhóm nguy cơ cao. Từ đầu năm 2025, chiến dịch tiêm chủng đã được mở rộng tại 31 tỉnh, thành phố, nhằm đảm bảo bao phủ vắc xin cho nhóm đối tượng dễ mắc bệnh.
Trong năm 2024, tỷ lệ tiêm vắc xin sởi cho trẻ 9 tháng tuổi (mũi 1) đạt 97,4%, và tỷ lệ tiêm vắc xin sởi-rubella cho trẻ 18 tháng tuổi (mũi 2) đạt 97,7%. Các chiến dịch tiêm chủng đặc biệt đã được triển khai tại những khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp hoặc có nguy cơ cao, như các tỉnh miền núi, nơi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống.
Bộ Y tế cũng đã chỉ đạo các địa phương tăng cường công tác truyền thông, vận động người dân đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ, đồng thời chú trọng vào công tác tiêm bù, tiêm vét cho những đối tượng chưa được tiêm hoặc tiêm chưa đầy đủ.
Tại Hội nghị, các đại biểu đã thảo luận, chia sẻ những khó khăn, giải pháp trong công tác phòng chống dịch bệnh, đặc biệt là lắng nghe báo cáo công tác tổ chức chiến dịch tiêm vắc xin phòng bệnh sởi tại một số tỉnh, thành phố có tốc độ tiêm chậm hoặc nhanh hơn so với mặt bằng chung để từ đó rút kinh nghiệm về triển khai tại địa phương mình.
Chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Y tế:
Tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã chỉ đạo UBND các tỉnh, thành phố khẩn trương rà soát kế hoạch và đẩy nhanh tiến độ tiêm vắc xin sởi, yêu cầu hoàn thành trước ngày 20/3.
Bộ trưởng cũng nhấn mạnh một số nhiệm vụ trọng tâm sau:
Tăng cường giám sát dịch: Thường xuyên đánh giá diễn biến tình hình dịch sởi, đặc biệt tại các địa phương có tỷ lệ tiêm chủng thấp, chủ động triển khai các biện pháp phòng chống dịch theo hướng dẫn của Bộ Y tế, ngăn chặn nguy cơ bùng phát.
Rà soát quy trình: Các địa phương có ca tử vong do sởi cần rà soát lại các quy định, quy trình, công tác thống kê và báo cáo ca bệnh.
Đảm bảo hiệu quả tiêm chủng: Đảm bảo an toàn, hiệu quả chương trình Tiêm chủng mở rộng, tổ chức tiêm bù, tiêm vét cho các đối tượng chưa tiêm hoặc chưa tiêm đủ mũi vắc xin. Linh hoạt tổ chức tiêm chủng phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, có thể triển khai tại cộng đồng, ngoài giờ hành chính hoặc tại trường học.
Phối hợp liên ngành: Giao trách nhiệm cho các ban, ngành, đoàn thể tại cơ sở phối hợp với ngành y tế tăng cường rà soát, quản lý đối tượng tiêm chủng, không để sót các trường hợp chưa tiêm đủ vắc xin, đặc biệt tại các địa bàn có nguy cơ bùng phát dịch.
Thực hiện Luật Giá: Các địa phương rà soát, hướng dẫn triển khai Luật Giá và các Thông tư của Bộ Y tế để xây dựng cơ sở pháp lý cho việc định giá dịch vụ.
Truyền thông chính xác: Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền theo phương châm "đúng, chính xác, đầy đủ", nâng cao nhận thức của người dân về tiêm chủng, đặc biệt chú trọng truyền thông phù hợp với đồng bào dân tộc thiểu số, ngăn chặn thông tin sai lệch gây hoang mang dư luận.
Đảm bảo nguồn lực: Sở Y tế các tỉnh, thành phố chủ động đề xuất UBND tỉnh bố trí, huy động nguồn lực phòng chống dịch, tránh tình trạng thiếu hụt làm gián đoạn chiến dịch tiêm sởi. Tổ chức hội nghị cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch tại trường học, khu dân cư, vận động tiêm chủng đầy đủ, cảnh báo nguy cơ biến chứng sau mắc sởi. Nắm bắt thông tin về các trường hợp vượt tuyến điều trị, đảm bảo không bỏ sót đối tượng và tránh biến chứng sau điều trị.
Tăng tốc chiến dịch: Đẩy nhanh tiến độ triển khai tiêm vắc xin sởi, ưu tiên các địa bàn có nhiều ca mắc hoặc nguy cơ cao.
Chăm sóc trẻ em: Đảm bảo trẻ mắc sởi được chăm sóc, điều trị kịp thời.
Nâng cao năng lực điều trị: Bám sát phác đồ điều trị của Bộ Y tế, ứng dụng công nghệ thông tin để tăng cường khám chữa bệnh từ xa, ưu tiên bác sĩ có kinh nghiệm chỉ đạo tuyến cho tuyến dưới, đặc biệt là các địa bàn vùng sâu, vùng xa.
CDC BR-VT
Đại biểu tham dự Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng chống bệnh sởi (chụp tại điểm cầu Sở Y tế tỉnh BR-VT)
